De machtige erfgenamen van de missionaris: tentoonstelling in het Rautenstrauch-Joest Museum!

De machtige erfgenamen van de missionaris: tentoonstelling in het Rautenstrauch-Joest Museum!

Een nieuwe tentoonstelling in het Rautenstrauch-Joest-Museum (RJM) in Keulen werpt licht op de vaak donkere geschiedenis van missionering en de impact ervan op de culturen van het Mondiale Zuiden. Onder de titel ‘Mission Collections Unpacked’ presenteert het museum talloze voorwerpen die door missionarissen zijn verzameld, vaak onder twijfelachtige omstandigheden. De tentoonstelling loopt tot 8 februari 2026 en is geopend van dinsdag tot en met zondag.

Het RJM, een van de belangrijkste volkenkundige musea in Duitsland met ongeveer 65.000 tentoonstellingen, is sinds 2010 gevestigd in het centrum van Keulen. Hier krijgen bezoekers niet alleen een kijkje in de diversiteit van culturen, maar ook in de complexe, vaak problematische verhalen achter de tentoonstellingen. Het team rond Oliver Lueb en Annabelle Springer ontwierp de tentoonstelling zo dat deze zowel spartaans als sensueel oogt, met een architectuur die de inhoud perfect tot zijn recht laat komen.

Inzicht in de tentoonstelling

Op de tentoonstelling zijn circa 2.200 voorwerpen te zien die niet alleen voor het privébelang van de missionarissen, maar ook ten behoeve van hun orders naar Europa zijn gestuurd. Deze collecties werden vaak gebruikt om nieuwe zendelingen te werven en donaties te genereren. Zo werden onder meer een Indiaas tapijt met een figuur van Jezus aan de collectie toegevoegd, waardoor de lokale symboliek opnieuw werd geïnterpreteerd en gevuld met christelijke inhoud. Een aangrijpende foto van pater Angelicus Mielert met een Munduruku-meisje uit de jaren veertig of vijftig geeft een indruk van de tijd en omstandigheden waaronder deze voorwerpen zijn verkregen. Hedendaagse getuigenverslagen beschrijven enkele negatieve ervaringen met de missionarissen en kijken kritisch naar hun handelen.

Ook het tweede deel van de tentoonstelling krijgt bijzondere aandacht. Hier worden zeven voorwerpen uit de missiecollecties van RJM kritisch onder de loep genomen en worden de stemmen van mensen uit de landen van herkomst betrokken. Deze benadering is een belangrijk onderdeel van het huidige werk van het museum, dat de verandering naar een meer kritische en reflectieve betrokkenheid bij koloniale en etnologische onderwerpen laat zien. Andere multimedia- en interactieve formaten die de RJM aanbiedt, nodigen u uit om actief deel te nemen aan de behandelde onderwerpen.

De koloniale context

De RJM erkent dat veel Europese museumcollecties, waaronder deze, voortkwamen uit koloniale en vaak gewelddadige omstandigheden. Het kolonialisme was een heerschappijpraktijk die niet alleen leidde tot economische uitbuiting en politieke onderdrukking, maar ook de culturele en religieuze zelfbeschikking van de getroffen volkeren ernstig beperkte. De daarmee gepaard gaande superioriteitsideologieën rechtvaardigden het gedrag van de kolonisten, wat een kritisch onderzoek naar de geschiedenis van het museum vereist.

In verband met de kritische reflectie op de koloniale geschiedenis speelt het begrip restitutie een steeds grotere rol. Zo ontving de RJM in 2018 het gemummificeerde hoofd van Toi Moko terug uit Nieuw-Zeeland, een stap die laat zien hoe belangrijk de inzet om in het reine te komen met de koloniale geschiedenis is. Actieve samenwerking met nakomelingen van producenten en leden van de diaspora is bedoeld om langdurige, duurzame relaties te bevorderen.

Het Rautenstrauch-Joest Museum is daarom niet alleen een plek voor tentoonstellingen, maar ook een ruimte voor discussie en reflectie, die streeft naar een respectvol, kritisch onderzoek naar het verleden en de effecten ervan op het heden. In tijden waarin het bewustzijn van het eigen erfgoed en de eigen verantwoordelijkheid groter is dan ooit, nodigt de RJM haar bezoekers uit om zich met deze onderwerpen bezig te houden en hun eigen perspectief te verbreden.