Günter Wallraff: 40 jaar onderaan – een blik op de grieven!

Günter Wallraff: 40 jaar onderaan – een blik op de grieven!

Op 21 oktober 1985 verscheen een boek dat nog steeds in de harten van veel mensen resoneert: “All the Way Down” van Günter Wallraff. Met meer dan vijf miljoen verkochte exemplaren in het Duits is dit werk het meest succesvolle non-fictieboek in Duitsland en heeft het al lang internationale aandacht gekregen, vertaald in 38 talen, en heeft het zijn plaats gevonden, zelfs in landen zonder significante arbeidsmigratie. Wallraff, die nu 83 jaar oud is en in Keulen-Ehrenfeld woont, heeft de afgelopen decennia met zijn kritische en vaak risicovolle rapporten duidelijke sociale onrechtvaardigheden onder de aandacht gebracht.

Zijn bekendste grap was het undercoveronderzoek waarin hij zich voordeed als de Turkse migrant Ali Sigirlioğlu. Wallraff voerde dit experiment gedurende twee jaar uit, waarbij hij zijn uiterlijk veranderde met contactlenzen en een pruik en een stereotiep accent aannam. Zonder blad voor de mond te nemen documenteerde hij de discriminatie en uitbuiting van migranten in allerlei banen, van werken in een staalfabriek van Thyssen tot een baan bij McDonald's. Deze ervaringen zijn niet alleen schokkend, maar benadrukken ook de menselijke kosten die gepaard gaan met slechte arbeidswetten.

Een moedige blik achter de gevel

In zijn boek presenteerde Wallraff niet alleen openlijk de fysieke en psychologische stress die hij ervoer als Turkse arbeider, maar vestigde hij ook de aandacht op de catastrofale arbeidsomstandigheden. Een gebrek aan beschermingsmiddelen, lage lonen en sociale druk zorgden ervoor dat migranten vaak werden behandeld als ‘vervangbare instrumenten’. Zijn ervaringen raakten de wortels van de sociale problemen van die tijd en hebben al lang geleden geleid tot de oprichting van initiatieven zoals ‘Foreigner Solidarity’ om nieuwkomers in Duitsland te ondersteunen. Deze grensoverschrijdende kwesties zijn vandaag de dag relevanter dan ooit, vooral in de context van de hedendaagse arbeidsmigranten uit Oost-Europa en Afrika, die onder vergelijkbare precaire omstandigheden moeten werken.

Wallraff zelf heeft nooit voor zijn eigen hoofd gevreesd. Hij ontving doodsbedreigingen vanwege zijn meedogenloze onderzoek. Tijdens het interview met de Berliner Zeitung zei hij dat hij het gevoel heeft deel uit te maken van een onrechtvaardige samenleving die vaak de gemarginaliseerden negeert. “De kloof was vóór Corona al onoverbrugbaar”, zegt Wallraff, die ook de kloof tussen politieke instellingen en de behoeften van het volk kritisch in twijfel trekt. Volgens hem heeft de coronapandemie deze verdeeldheid alleen maar verder versterkt.

Herinneringen en beter omgaan met onrecht

Günter Wallraff heeft altijd begrepen hoe hij op moest komen voor de zwaksten in de samenleving en hun verhalen kon vertellen. Tien jaar na de publicatie van ‘The Bottom’ begonnen er verbeteringen in de arbeidsomstandigheden te optreden, waaronder de introductie van stofmaskers en veiligheidshelmen. Op de vraag hoe hij de veranderingen in de samenleving waarneemt, maakt hij duidelijk dat er nog een lange weg te gaan is om de sociale ongelijkheid aan te pakken. “We moeten de positieve prestaties behouden, maar tegelijkertijd de uitdagingen die voor ons liggen niet uit het oog verliezen”, legt hij uit.

Wallraffs onvermoeibare inzet voor gerechtigheid en mensenrechten zal niet worden vergeten, en zijn werk zal over de hele wereld met aandacht worden gelezen, zelfs in landen waar hij niet is geweest. ‘All the Way Down’ laat op levendige wijze de donkere kanten van arbeidsmigratie zien en laat ons ook vandaag de dag niet onberoerd. Zijn inzet biedt niet alleen een blik in het verleden, maar moedigt ons ook aan om de huidige grieven actief aan te pakken en verandering te eisen.