Gedenksteen in Göttingen: Herinnering aan dwangarbeiders tijdens het nazi-tijdperk

Gedenksteen in Göttingen: Herinnering aan dwangarbeiders tijdens het nazi-tijdperk

Als belangrijke stap voor het herdenkingswerk heeft de federale regeringscommissaris voor Cultuur en Media, Weimer, vandaag steun aangekondigd voor 13 lokale projecten. Het gezamenlijke project "MemoRails: Stop! De nazi-geschiedenis wordt hier herinnerd" richt zich ook op het treinstation Deutz in Keulen. Dit programma heeft tot doel de herinnering aan de dwangarbeid tijdens het nazitijdperk levend te houden en de aandacht te vestigen op het individuele lot van de slachtoffers destijds. Zoals Deutschlandfunk meldt, zal in totaal één miljoen euro van de federale overheid en 100.000 euro van de EVZ Foundation in dit project vloeien.

De treinstations van het land dienden ooit als centrale locaties voor nazi-geweld. Mensen werden hier vaak tot dwangarbeid gestuurd, hoewel er vandaag de dag nog maar enkele sporen van deze geschiedenis terug te vinden zijn. Er werden meer dan 100 projectideeën ingediend, voornamelijk ter bevordering van initiatieven uit het maatschappelijk middenveld die zich bezighouden met het duistere verleden. Het bewustzijn van dit onderwerp wordt versterkt door de talrijke educatieve, herdenkings- en evenementenformaten.

Inzicht in dwangarbeid

Wat betekent dwangarbeid eigenlijk? Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontbrak het de Duitse oorlogseconomie aan veel arbeiders, wat leidde tot de massale rekrutering van mensen uit binnengevallen landen als Polen, Tsjechië en West-Europa. Vanaf 1940 werden deze mannen en vrouwen opgeroepen om de Duitse industrie draaiende te houden. Volgens bpb vormden buitenlandse werknemers in veel bedrijven meer dan een kwart van de beroepsbevolking, in sommige gevallen zelfs tot 60 procent. In augustus 1944 werkten in Duitsland ongeveer zes miljoen civiele dwangarbeiders, onder wie veel vrouwen.

De levensomstandigheden van deze mensen waren vaak catastrofaal. Oosterse arbeiders en Poolse dwangarbeiders werden bijzonder hard gediscrimineerd en werden onderworpen aan willekeurige acties van de Gestapo. Hoewel sommige geschoolde arbeiders uit West-Europa relatief betere omstandigheden hadden, leden de meeste dwangarbeiders onder honger en slechte huisvesting. Talloze mensen probeerden aan uitbuitingsarbeid te ontsnappen, maar moesten zware straffen verwachten.

Herdenkingscultuur en toekomstperspectieven

De toenemende aandacht voor de gebeurtenissen uit die tijd is niet alleen een teken van respect voor de slachtoffers, maar ook een belangrijke stap in de richting van een verwerking van de geschiedenis. Met het compensatiedebat, dat pas 65 jaar na het einde van de oorlog begon, worden de stemmen van de overlevenden gehoord en geëerd. De Stichting ‘Herinnering, Verantwoordelijkheid en Toekomst’ heeft ruim 4,7 miljard euro uitgekeerd aan 1,7 miljoen overlevenden, wat een langverwachte erkenning betekent.

Er zijn ook digitale initiatieven, zoals het interviewarchief ‘Dwangarbeid 1939-1945’, dat tot stand is gekomen in samenwerking met de Stichting ‘Herinnering, Verantwoordelijkheid en Toekomst’, de Vrije Universiteit van Berlijn en het Duitse Historisch Museum. Dit archief heeft tot doel de herinneringen te bewaren en toegankelijk te maken van meer dan 20 miljoen mensen die werden onderworpen aan dwangarbeid voor nazi-Duitsland, zoals Zwangsarbeit-Archiv meldt.

De projecten die nu in Keulen en andere steden worden uitgevoerd, zijn een stap in de goede richting. Ze willen niet alleen herdenken, maar ook leren mogelijk maken zodat het verleden niet vergeten wordt. Via deze initiatieven kunnen wij als samenleving ervoor zorgen dat de stemmen uit het verleden ons heden en onze toekomst beïnvloeden.